Sinema ve Hayat-5: American History X/Ön Yargıları Sıfırla!

İnsanlar yaşamlar boyunca belli değer yargılarına sahip olurlar, insan dediğimiz bütünü oluşturan bu bütün o insanın değer yargılarıdır. Hep bir döngü içersinde gerçekleşen insan hayatı bir bütün olabilmesi için, değer yargılarına sahip olması gerekir. Peki değer yargılarımız bize mi aittir yoksa başkalarına mı?

İnsan zamanını tayin edemeyeceği ve olaylara karar veremeyeceği bir zaman diliminde dünyaya gelir. Kimisi bir anda varlıklı bir yaşam konarken, kimisi de belki de elindeki en değerli şeyin aslında çok değerli bir şey olmadığı evrende yaşamını sürdürür. Bir nevi insan ruhlarının dağıtımı kura şeklindedir. Bir çok alternatif var ama sen bir kralda olabilirsin, bir kölede!

Bu yüzden insan doğduğu dünya ve zaman dilimine göre değer yargılarına şekil verir; fakat ondan önce yaşayışlar bu değer yargıları bunda çok çok etkilidir. Baktığımız zaman gerçek dünyayı keşfetmeden önce kendi aile mahremi içindeki dünyayla tanışır ve ailesinin yaşayışı onun yaşayışı olur. İdolüdür babası ve o ne yaparsa doğru ya da yanlış olsa bile ona göre doğrudur.

İnsanın bireysel olarak yabancılaşması da esasen insanın kendi aile dünyasından kopup, farklı aile dünyasına geçişle olur. (tam bir tanım koyamadım) O andan itibaren başlayan "ama"lar, bu böyle değildi, biz böyle yapmadık diyerek bir anda iki arada bir derede kalınır. Ve sonra motor yanar...

Şimdi bu değer yargılarına ucundan değinen bir filmle bakabiliriz: "American History X  ya da Geçmişin Gölgesinde" (Filmi izlemeyenler çok ayıp etmiştir kısa sürede izleyiniz... )
İnsanın var olduğu coğrafya birdir, insana bir benlik ve kimlik katar. Ona doğru olmasa da bir kişilik katar, onu çocukluğundan alır büyütür ve sonra büyüyen bu bedeni yavaş yavaş kullanır. Yeni bireyler yetiştirir ona, döngüyü sağlaması için bunun gerekli olması gerekir. Tek sıkıntısı bu bireylerden birinin bu düzende başka yöne sapıp o coğrafyayı terk etmesiyle olur. Bundan sonra süre gelen döngüde kopmalar olur ve mutsuz son.

Tanımsız ön yargı insanlara kin aşılar...

Bu filmde de bu kopmayı görebiliyoruz. O güne kadar siyahiler hakkında katı bir görüşe sahip olan Derek Vinyard (Edward Norton) hapishaneye girdikten sonra gerçekleri görmesiyle, aslında var olanın yanlış olduğunu keşfeder. Bütün oluşan ön yargı kalıpları aslında bütün görünen coğrafya da bir beynin parçası olduğunu keşfeder. Hapishaneye girmeden önce siyahilere beslediği öngörü (coğrafyasında kalıplaşan düşünce) onun gerçeği görmesinden sonra değişir.

Gerçeği anlamak için gerçeklerle yaşamak gerek...

Ön yargılar her zaman insan dünyasında bir beynin kalıp düşünceleridir. İnsanlar arasında kin ve nefreti arttıran bu düşüncelerde güvence doğup büyülen evrende sorgulamayan bireylerden oluşur, eğer bireylerden biri bir gün yoldan kazara sapıp yön değiştirdiğinde ise gerçek gün yüzüne çıkar.